114

Het Cruys Valderen en de Enke Voord

Een belangrijke plaats in het dorp Baarlo anno 1749 was het Cruys Valderen.

Een valderen is volgens van Dale:  “een om een horizontale as scharnierende deur die men kan oplichten of laten vallen tot afsluiting van een opening”.

De tegenwoordige Grote straat  heette vroeger de Cruys-straet. Deze liep vanaf de kerk door tot op het tegenwoordige kruispunt van de Bong met de Kieënweg en de d’Olneweg. De Napoleonsbaan bestond toen nog niet. De weg kwam van Kessel via de tegenwoordige d’ Olneweg, stak de Cruysstraat over (Bong) en ging verder via de tegenwoordige Kieënweg naar de Pratwinkel en via de Coesdonck en de Hei naar Blerick. De uitgang van het dorp richting Bree, tegenwoordig Maasbree werd afgesloten door het Cruys Valderen Op de hoek langs de tegenwoordige Kieënweg was de boerderij Enckevoort gelegen. Een “voord” was volgens van Dale  een doorwaadbare plaats in een beek of rivier. Dus de oversteek van de Kwistbeek. Een brug was er niet. Een “Enk” was volgens van Dale: “geheel van (vroeger gemeenschappelijke) bouwlanden bij een dorp of buurtschap”. Deze gronden waren in de tegenwoordige Bong gelegen. Dus de “Enke-voord“ was de beekoversteek naar de vruchtbare landbouwgronden van het dorp. Hiermee is ook de naam van hof Enckevoort verklaard. Aan de tegenwoordige d’ Olneweg aan de andere kant van het kruispunt was toen ook de pastorie van Baarlo gelegen en hiernaast het huis van Peterke In der Stegen, zie onderstaande.

Aan de hand van onderstaande tekst kunnen wij een en ander reconstrueren:  

Peterke In der Stegen huys en hoff aen het Cruys Valderen geeft jaerlijks aan Cijns eenen alden Vlems op heden den 6 oktober 1749 is gecompareert op de Borgh Baerlo Jan Staex den welcken naer doodt van Peter Staex des comparants broeder ende in desselfs plaetse sich ten vaerthinsrechten  heeft laten behanden ende te boeck setten aen een huys met een moeshoff gelegen aen het Cruys Valderen groot ongeveer een half vierendeel ter eenre sijde de Cruys straet ter andere sijde het erff van de Pastorije van Baerlo sijnde den Bongaert schiet met een voorhooft op den selven Bogaert ende met het ander op den wech lopende langs de Pastorije waervan den comparant jaerlijks verclaert te betaelen aan Chijns (einde citaat)

Bron: RHCL 16.1117 nr. 102 pag. 208 Leen en cijnsboek Heerlijkheid en Borcht Baarlo  

Peter Staex is overleden op 23-2-1749 en was gehuwd met Gertrudis Schaefels (+7-7-1770) Zijn broer Jan Staex  kreeg het huis in gebruik. Hij was op 21-08-1740 gehuwd met  Agnes Hendrickx. Het gezin kreeg 5 kinderen.     Zij hadden 1 koe en bewerkten 1 morgen pachtgrond. Jan was daghuurder.

Zie ook onder nummer 104  HOF DE VOORT TE BAARLO 1447

Deze hof was gelegen in de tegenwoordige Helling bij de oversteek van de Kwistbeek. Ook bij deze zeer oude boerderij was vroeger een oversteekplaats, er was toen nog geen brug. De naam van het huis “de Voort” verwijst hiernaar.

© H. Brueren